Kapak Topla Benim İçin

Dört, beş yaşlarında şirin bir oğlan çocuğu marketin kapısında ağlayıp duruyordu. Ne oldu diye sordum annesine… “Birkaç tane su şişesi kapağı toplamış, sanırım kreşte öğrenmiş, bunu market sahibine vermek istedik, adam almıyoruz biz deyince ağlamaya başladı.” dedi.

Önce market sahibi ile konuştuk, sonra adamcağız rol yapmayı kabul etti, kapaklar alındı, çocuğa teşekkür ettik. Annesi, “yolda su şişelerine bakıyor, kapağı varsa, almak için ağlıyor” diyordu.

Yıllardır, üniversiteler, yerel yönetimler plastik su kapakları karşılığında engelli sandalyesi vererek, insanların plastik kapakları toplamalarını sağladılar. Tam 250 kilo kapak karşılığında bir engelli sandalyesi veriliyor. Aslında kolay bir iş değil. Tekerliğini engellinin kendi çevirdiği engelli sandalyesinin 300 liralık olanı da var, 650 liralık olanı da, en iyileri 1000 lira civarında.

Plastik kapakların birkaç türü var, kimisi 26’lık dedikleri en ince türden, onlardan 330 cc’lik ve 500 cc’lik sular kapaklanıyor. Biraz daha kalını var onunla da 1,5 litrelik sular kapaklanıyor.

Bir plastik su kapağı kalınlığına göre 0.6-0.8 gram arasında. 250 kilo plastik kapak toplamak için ise en incesinden 416 bin 666 kapak toplamak gerekli. Bir büyük çöp poşetinin 2 bin kapak aldığı düşünüldüğünde, 208 büyük çöp poşetini önce depolayacak yer ve sonra da nakletmek için bir kamyon tutmak gerekiyor. İşte bu yüzden kolay iş değil.

İşin ekonomik  boyutu  şöyle. Bu plastik kapakların bir kilosunun hurdası 4 lira. 250 kilo kapakla 1000 lira biriktirmek mümkün.

Bu işi en ciddi tutanlardan birisi de Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi. 250 kilo kapak karşılığında, önce çocuklar olmak koşulu ile bir de heyet engelli raporunun incelenmesinden sonra PTT kargo ile engelli araçlarını adrese teslim ettiklerini ifade ediyorlar. Facebook’ta da siteleri olan bu kuruluş kampanyayı 2012 sonuna kadar uzattıklarını yazıyorlar.

Buraya kadar her şey çok güzel değil mi... Ne kadar olumlu geliyor size, herkes kapak topluyor engelli bir çocuğa araç almak için.. Pekiyi pet şişenin kendisi ne oluyor. Kapağı al, pet şişeyi çöpe gönder, ya sonra o geri dönüşebiliyor mu? Pikniğe gittiğinizde çevrenize bakın, yol kenarlarına bakın, ne kadar çok pet şişe, meşrubat ve bira kutuları göreceksiniz. Demek ki çöp olarak fazla bir değeri yok. Değersiz olduğu için de akşamları sokağınızda çöpleri ayıklayanlar kağıt ve plastik bulamamışlarsa, çek çek boş kalmasın diye pet şişeleri de alırlar. Yoksa almazlar.

Aslında istedikleri bir kamuoyu aldatmacası. Pet şişelerin kapağının toplanması ile pet şişenin kendinin çevreyi kirlettiğinin maskelenmesi. Kapağı alınan pet şişe nereye… Doğru çöpe, oradan çöplüğe ve oradan da eğer dönüşebilirse, geri dönüşüme... Sonra tekrar siyah naylon torbaya… Sonra yine çöpe… Ama doğaya terk edilen pet şişeler geri kazanılandan kat kat fazla.

Özellikle Almanya’da ve diğer Avrupa ülkelerinde bir şişe 1.5 litrelik pet sişe suyu aldığınızda eğer “Alpenwasser” gibi kaliteli bir marka ise 2.5 Euro (yaklaşık 6 Lira) kaliteli bir marka değilse de 1.5 euro (3.750 Lira) para ödersiniz. Keza, bir litrelik Cola pet şişe 2.5 Euro’dur.

Pekiyi, bunlar niye bu kadar pahalı? Su mu az? Tabii ki hayır. Pet şişede depozito var da ondan.

Depozito, pet şişeleri satın aldığız markete tekrar getirir, orada bulunan bir makinenin içine atarsınız. Makine şişenin barkodunu okuyarak depozito bedelini hesabınıza yazar. Birkaç şişe getirdiğinizde 4-5 Euro para kazanırsınız. Makine sizin bütün pet şişelerinizi aldıktan sonra biriktirir ve sıkıştırıp balya yapar. O pet şişe balyasını da kamyonlar toplayıp yeniden kazanırlar.

Bir plastik kola şişesini bilmeden çöpe attığımda, çöpleri karıştıran bir yaşlı kadın hazine bulmuş gibi sevinmişti. O şişenin marketteki depozitosunun 50 cent (1.250 Lira) olduğu öğrendiğimde ben de şaşırmıştım.

Frankfurt havaalanında uzun saatler beklediğim bir gün çok büyük çek çek bavulu olan bir adam görmüştüm. Yolcu gibi havaalanına giriyor, çöplere atılan plastik şişeleri alıp bavulunun üstünde bulunan delikten içeri atıyordu. Sonra da bavulunu götürüp arabasının bagajına boşaltıp yeniden bekleme salonuna giriyordu. Onun da peşinde olduğu depozito parası idi ve onunla geçiniyordu. Bu işi gizli gizli yapmasının nedeni, havaalanın kendi temizlikçilerinin kazanacağı depozito parasına ortak olmaktı ve temizlikçiler onu görünce tanıyıp kavga ediyorlardı.

İşte bizim ülkemizde yıllardan beri su firmaları veya bazı meslek kuruluşları tarafından saklanan gerçek bu. Türkiye’de tüketici, suyu meşrubatı satın aldığında zaten ambalaj masrafını ödemektedir. Su bitince de çöpe ya da olduğu gibi doğaya bırakılıverir.

Şimdi eğer pet şişenin çevreyi kirletmediği gibi bir toplumsal imaj verilecekse, onu en masumane bir şekilde kapağının biriktirilmesi ve engelli sandalyesi verilmesi şeklinde tanıtmak mümkün. Okullarda çocuklara çevre bilinci adı altında bunları yaptırmak, aslında onlara çevre bilinçsizliği kazandırmak değil mi?

Bir çok kanser uzmanı güneş altında bekletilen pet şişelerdeki ve plastik damacanalarda ki ısının 80 dereceye kadar çıktığını ve plastiğin içindeki kanserojen maddelerin suya karıştığını ifade ediyorlar. İçecek için cam şişe en iyisi. Bir cam şişeyi 80-90 kez yeniden doldurmak ve piyasaya sürmek mümkün. Ama ağırlığı geri toplama masrafları, yıkanması maliyetleri arttırıyor. Cam şişe eskidiğinde ise bunu eritip yeniden kazanmak mümkün. Ama endüstri işin kolayına kaçıp pet şişeyi piyasaya verip unutuveriyor.

Depozitosu olmadığı için doğaya bırakılan pet şişenin, plastik kapağının engelli sandalyesi verildiği için masum kabul edilmesi mümkün mü?

Doğaya gitmesin diyerek ben de topluyorum plastik kapakları. Migros alıyor bunları. Sonra bir kişiye engelli sandalyesi verileceğini okuyunca seviniyorum. Ama işin gerçek boyutlarını bildiğim için ve doğada fotoğraf çekmeye gittiğimde her yere atılan pet şişeleri gördükçe de üzülüyorum. İşte size doğaya bırakılmış pet şişelerin fotoğrafları. Bir pet şişe yıllardır erimeyi bekliyor. Karadeniz’e geçen gemilerden atılan Avustralya’da üretilmiş bir pet şişe, sahile vurmuş. Diğer fotoğraflarda da Almanya’da kullanılan pet şişe depozito iade otomatları…

Kaynak gösterimi:  www.0-18.org